Nasze uwagi dotyczące prognozy oddziaływania inwestycji (modernizacja drogi nr 541 Lubawa - Lidzbark) na środowisko naturalne
System ocen oddziaływania na środowisko określają: ustawa w pełni zgodna z prawem środowiskowym UE uchwalona 9 listopada 2000 roku o dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. nr 109 poz. 1157) oraz ustawa prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 zgodna z prawem UE, które nakazują aby procedura oceny oddziaływania na środowisko odbywała się z obowiązującym udziałem społeczeństwa. W związku z faktem iż opracowana prognoza jest dokumentem otwartym, mogącym podlegać pewnym modyfikacjom, pragniemy wnieść swoje uwagi i spostrzeżenia dotyczące prognozy oddziaływania na środowisko w przypadku realizacji Programu Usprawniania Powiązania Komunikacyjnego w Południowo-Zachodniej Części Województwa Warmińsko-Mazurskiego a konkretnie rozbudowy drogi wojewódzkiej nr 541 na odcinku Lubawa - Lidzbark. Sprzeciw wzbudza w szczególności zaplanowana masowa wycinka drzew, które stanowią dla lokalnej społeczności wartość nadrzędną, co postaramy się udowodnić.
W analizowanym projekcie cele szczegółowe sformułowano jako: zminimalizowanie negatywnego oddziaływania drogi na środowisko. Przez wycięcie drzew negatywne oddziaływanie się zwiększy. Zadrzewienia przydrożne pełnią bowiem rolę buforującą, to strefa ekotonowa wychwytująca zanieczyszczenia z pasa drogowego, chroniąca przed hałasem i stanowiąca naturalne ułatwienie w migracji dla zwierząt (schronienie, pokarm, miejsce bytowania awifauny i przedstawicieli świata skorupiaków i owadów). W przypadku wycinki drzew zakazuje się usuwania gniazd ptasich w terminie od 1 marca do 15 października. Decyzja o wykarczowaniu całych szpalerów drzew może zaowocować poważnym zaburzeniem istniejących stosunków wodnych i zwiększeniem natężenia niekorzystnych zjawisk atmosferycznych. Należy wziąć to pod uwagę tym bardziej, że do wycinki zakwalifikowana jest przytłaczająca większość drzew.
Program usprawnienia powiązania komunikacyjnego w południowo-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego zakłada przede wszystkim usprawnienie transportu, kładzie nacisk na udrożnienie paneuropejskich korytarzy transportowych co dla małych miejscowości i obszarów chronionego krajobrazu oznacza nic więcej jak tylko większą liczbę zanieczyszczeń w wyniku wzmożonego transportu kołowego co obrazują prognozy średniego dobowego ruchu zawarte w raporcie. W analizie SWOT jako zagrożenie dla realizacji inwestycji zostało przyjęte duże natężenie ruchu wysokotonażowego mające negatywny wpływ na środowisko, co w konfrontacji z wcześniejszymi twierdzeniami na temat udrażniania sieci transportowej wyklucza się. Jak słusznie zauważono w projekcie, część terenów przydrożnych stanowi krajobraz rolniczy a co za tym idzie - miejsca wypasania zwierząt gospodarskich oraz hodowanych dla celów rekreacyjnych - stadnina koni, hodowla danieli, które bez naturalnej bariery drzew będą narażone na wzmożony hałas (płoszenie) oraz zanieczyszczenia emitowane w trakcie eksploatacji drogi. Projekt zakłada poprawienie ruchu turystycznego na badanym obszarze. Przewidujemy rzecz z goła odmienną, gdyż bez bariery drzew i przy wzmożonej prędkości ruchu wynikającej z lepszego stanu nawierzchni gospodarstwa agroturystyczne staną się zagrożone wzmożoną wypadkowością.
Droga wojewódzka nr 541 według programu nie wymaga poszerzenia a jedynie regulacji poboczy. Jej szerokość to średnio 6-7 m podczas gdy przeciętna szerokość istniejących dróg przyjęta w programie to 5,7 m. Plan robot budowlanych zaznacza jasno, że ewentualna ingerencja w szerokość jezdni powiązana z wycinka drzew odbędzie się jedynie bez konfliktu z normatywami prawnymi. Jednakże ostatnie badania wykazały obecność w przydrożnym pasie zieleni gatunków chronionej prawem fauny i flory, czego nie odnotował raport oceny oddziaływania na środowisko, mający być rzetelną dokumentacją nie tylko stanu technicznego analizowanych obszarów, ale również skrupulatnym studium terenu pod kątem walorów przyrodniczych oraz ich zagrożeń wynikających z przeprowadzenia inwestycji.
Celem sporządzenia prognozy oddziaływania inwestycji na środowisko jest identyfikacja potencjalnych oddziaływań na środowisko, oraz uwzględnienie dobra środowiska przyrodniczego, oraz ocena, czy, i w jaki sposób działania ujęte w programie mogą oddziaływać na środowisko.
Głównym zagrożeniem bezpieczeństwa ruchu drogowego według autorów projektu są drzewa w skrajni drogowej. Znacznie tańszym i prostszym sposobem na poprawę tegoż bezpieczeństwa jest oznakowanie poziome i pionowe drogi nie niosące negatywnych skutków ekologicznych. Brak takiego oznakowania jest również jedną z przyczyn ujętych w raporcie dla których stan dróg jest niezadowalający. Jednym z zamierzeń mających na celu poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego jest wycinka drzew, co w połączeniu z lepszym stanem nawierzchni oraz nie wprowadzeniem ww. oznakowania z pewnością odniesie odwrotny skutek od zamierzonego tym bardziej, że statystyki nie potwierdzają drastycznego wpływu zadrzewień na wypadkowość. Na odcinku drogi Lidzbark- Montowo nie występują żadne ograniczenia prędkości poza terenami zabudowanymi. W przeciągu ostatnich 3 lat (2007-2009) zanotowano 4 najechania na drzewo, gdzie jedna osoba zginęła a 4 odniosły obrażenia. Te newralgiczne punkty, w których doszło do wypadków należałoby zbadać i zadecydować o słuszności usunięcia przeszkód o podłożu przyrodniczym o ile wypadki owe nie były spowodowane brawurą czy jazdą pod wpływem alkoholu. Co więcej drzewa zakwalifikowane do wycięcia z powodu realnego zagrożenia ruchu od roku pozostają nie ścięte. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt iż teren przebiegu drogi jest niejednorodny pod względem położenia poszczególnych punktów n.p.m. co sprawia, że podstawowym zagrożeniem bezpieczeństwa ruchu jest brak widoczności spowodowany różnicą wzniesień, a nie drzewa w skrajni, co potwierdziły ww. statystyki.
Droga nr 541 przecina Welski Park Krajobrazowy na odcinku 9 km:
Zgodnie z § 4 ust.1 rozporządzenia nr 140 wojewody warmińsko-mazurskiego w Welskim Parku Krajobrazowym wprowadza się min. następujące zakazy:
- realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko,
- umyślnego zabijania dzikich zwierząt i niszczenia ich nor i siedlisk,
- likwidacji zadrzewień przydrożnych i śródpolnych jeżeli nie wynika ono z bezpieczeństwa ppoż czy bezpieczeństwa ruchu drogowego,
- zaburzania stosunków wodnych.
Z projektowanym do modernizacji odcinkiem drogi graniczą użytek ekologiczny Chełsty, kilka obszarów chronionego krajobrazu, obszar Natura 2000 Przełomowa Dolina Rzeki Wel , Ostoja Welska oddalona jest o 1,1 km.
Projektowana droga 541 przecina obszary wodno-błotne. Obszary zakwalifikowane do programu Natura 2000 występujące w pobliżu projektowanej drogi zostały odnotowane na stronie internetowej Nadleśnictwa Lidzbark. Jako szczególnie cenne pod względem siedliskowym należy wymienić min. bór bagienny zlokalizowany w odległości 100 m. od planowanej inwestycji czy torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą zlokalizowane niespełna 40 m od drogi. Te i inne obszary chronione zamieszczone są na szczegółowych mapach dostępnych na stronie Nadleśnictwa.
Korytarze ekologiczne:
Drogi objęte programem przebiegają przez obszar korytarza północnego, łączącego największe na mazurach korytarze ekologiczne. W raporcie natomiast czytamy: "W obszarze planowanego projektu nie występują ssaki duże, średnie i małe (...) nie występują gatunki zwierząt chronionych. Teren położony jest poza najważniejszymi szlakami migracyjnymi dużych zwierząt". To wyjątkowo niefortunne stwierdzenie pozwala na logiczny, acz nieprawdziwy wniosek, że w analizowanym obszarze nie występuje ani jeden przedstawiciel fauny. Wyjątkowo ułomna nomenklatura - podział ssaków na duże, średnie i małe jest absurdalny i sam w sobie nie daje żadnej wiedzy o stanie fauny poza ww. wnioskiem. W świetle cytatu przytoczonego na początku akapitu Jedno twierdzenie wyklucza kolejne. Ze względu na zwarte kompleksy leśne w otoczeniu drogi oraz znaki ostrzegawcze - uwaga dzika zwierzyna można jednoznacznie stwierdzić, że migracja jednak występuje. Z własnych obserwacji: drogę przekraczają jelenie, sarny, dziki, lisy kuny, borsuki oraz cały szereg przedstawicieli świata gadów i płazów. Przydrożne zadrzewienia stanowią swego rodzaju strefę buforową pomiędzy światem dzikiej przyrody a ruchliwą trasą, której przekroczenie zwierzęta niejednokrotnie przypłacają życiem. Rozsądnie było więc ująć ten problem w kategoriach poważnego zagrożenia fauny i poszukiwać trwałych rozwiązań na etapie projektowania drogi.
Aleje Pojezierza Iławskiego to dokładnie zbadana i opisana, prawnie chroniona sieć zadrzewień przydrożnych, gdzie stwierdzono skupiska drzew zasiedlone przez pachnicę dębową i ciołka matowego - prawem chronionych oraz 23 gatunki rzadkich chrząszczy. Aleja obejmuje fragmenty dróg wojewódzkich, drzewostan w głównej mierze stanowi lipa drobnolistna. Dostrzegamy zdumiewającą analogię pomiędzy drzewostanami uznanymi prawnie za chronione, a tymi - jak np. te przy drodze 541, które zostały zakwalifikowane do likwidacji tylko ze względu na rażące braki w dokumentacji przyrodniczej, a co za tym idzie przekłamane stwierdzenia zawarte w raporcie cyt: "nie stwierdzono występowania na drzewach owadów chronionych lub grzybów pod ochroną". Jest to rażące lekceważenie istniejącej dokumentacji która była dostępna na etapie pisania projektu.
W notatce służbowej Welskiego Parku Krajobrazowego czytamy: "Stwierdzono w szpalerze lip rosnących wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 541 na odcinku od tablicy z nazwą wsi Kiełpiny do granicy lasu występowanie pachnicy dębowej, ciołka matowego - gatunki objęte ochroną prawną. Stwierdzono również obecność plastrów woskowych świadczących o obecności barci pszczelich w omawianym obiekcie przyrodniczym. Na tej podstawie można przypuszczać, że stopień rozprzestrzenienia ww. gatunków może być zakrojony na szerszą skale i należałoby przed ostateczną decyzją o wycince przeprowadzić skrupulatną inwentaryzację ww. jak i okolicznych zadrzewień. Istnieje możliwość stworzenia podobnego jak w okolicach Iławy kompleksu alei czy szpalerów drzew, na podstawie deklaracji dyrektora Welskiego Parku Krajobrazowego o chęci przeprowadzenia dokumentacji naukowej w tym zakresie.
Informujemy, że w przedstawionych materiałach nie znaleźliśmy Załącznika Nr 5 : czyli wykazu drzew przeznaczonych do wycinki - czyli brak jest szczegółowej ich inwentaryzacji na drodze 541.
Reasumując powyższe stwierdzamy, ze projekt modernizacji drogi nr 541, w zakresie oddziaływania na środowisko sporządzony został w sposób bardzo dowolny, daleki od rzeczywistości, wręcz nierzetelny, bez konsultacji z instytucjami i osobami, które w tej materii mają największą wiedzę i najwięcej do powiedzenia. Aż dziw bierze, że Welski Park Krajobrazowy nie został poproszony o jakiekolwiek konsultacje w tej materii.
Jeszcze raz powtarzamy, nie jesteśmy przeciwni modernizacji drogi. Sprzeciw nasz dotyczy jednego elementu a więc totalnego usunięcia wszystkich lip na trasie Kiełpiny - Lidzbark.
W szkole podstawowej w Kiełpinach od piętnastu z górą lat odbywa się słynny już na całe województwo Gminny Ekologiczny Przegląd Twórczości Artystycznej (GEPTA), gdzie dzieci i młodzież uczy się życia w symbiozie ze środowiskiem naturalnym, uczy się szacunku do życia w każdym jego przejawie. Bezzasadne wycięcie szpalerów wiekowych lip będzie dla nich szokiem i zaprzeczeniem zasad wpajanych od dziecka.
Budowane, czy modernizowane drogi mają podstawową i szczytną misję do spełnienia, mają łączyć ludzi. Chcielibyśmy żeby tak było. Mimo że znaczne racje są po naszej stronie, ktoś może nam zarzucić że uprawiamy prywatę, stąd szukając potwierdzenia naszych argumentów, poprosiliśmy Stowarzyszenie "Wrota Mazur" o upublicznienie naszego punktu widzenia w sprawie wycinki lip. Nasz punk widzenia i argumenty Stowarzyszenia poparło do tej pory ponad 1000 osób z całej Polski i nie tylko, co jest dla nas ogromnym kapitałem i sprawdzianem, że drogi, a przynajmniej problemy na nich, na razie, łączą ludzi w obywatelskim sprzeciwie, co do rozwiązań uznawanych przez planistów z góry za dobre, a urodzonych przy biurku i desce kreślarskiej.
Z poważaniem
Izabela i Ryszard Grams
Farma Noego w Kiełpinach